Utrata prawa jazdy za punkty — co oznacza? Jak je odzyskać?

Skutkiem przekroczenia limitu punktów karnych jest utrata prawa jazdy. Jednak w świetle nieustannie zmieniających się przepisów, kierowcy nie mają pewności, ile punktów można maksymalnie uzbierać, kiedy się kasują, a także co trzeba zrobić, jeśli policja zatrzyma dokument uprawniający do wsiadania za kółko. W poniższym tekście odpowiadamy na najbardziej nurtujące pytania dotyczące utraty prawa jazdy za punkty.

„Na trzy miesiące stracił prawo jazdy kierowca, który w terenie zabudowanym przy ograniczeniu prędkości do 50 km/h, pędził 116 km/h”. Albo: „Jak stracić prawo jazdy w minutę? Przejechać na czerwonym świetle przez przejście dla pieszych, zignorować znak STOP przed przejazdem kolejowym i wyprzedzać na skrzyżowaniu”. Media codziennie donoszą o podobnych przewinieniach. Kary dla kierowców to zwykle wysokie mandaty i punkty karne. Często konieczne jest też odebranie prawa jazdy.

Według raportów Komendy Głównej Policji, w okresie od 1 stycznia do 30 czerwca 2023 r. liczba wniosków o ponowny egzamin na kierowcę w związku z przekroczeniem limitu punktów karnych przez kierowców posiadających prawo jazdy ponad rok, wynosiła ok. 8,2 tys. Dla porównania, w roku 2021 w analogicznym okresie złożono niespełna 4 tys. wniosków, a w 2022 r. — 3 tys. Skokowy przyrost ma związek z zaostrzeniem przepisów, które zaczęły obowiązywać od 17 września 2022 r. Równo rok później — 17 września 2023 r. — weszła w życie kolejna nowelizacja ustawy Prawo o ruchu drogowym oraz Ustawy o kierujących pojazdami. Zmianie uległy m.in. przepisy dotyczące ważności punktów karnych oraz sposobów, jak zniwelować ich liczbę.

 

Przy ilu punktach karnych można stracić prawo jazdy?

Z pozoru sprawa wydaje się prosta: dla doświadczonych kierowców, którzy prawo jazdy mają dłużej niż rok, limit punktów karnych wynosi 24.

Z kolei dla kierowców, którzy uzyskali uprawnienia do kierowania pojazdami krócej niż w ciągu 12 miesięcy — limit wynosi 20 punktów karnych.

Warto jednak zauważyć, że utrata lub zawieszenie prawa jazdy następuje dopiero po przekroczeniu limitu. Można więc kierować samochodem, mając na koncie 20 bądź 24 punkty, ale trzeba liczyć się z tym, że konsekwencje otrzymania kolejnego będą dotkliwe.

 

Co oznacza utrata prawa jazdy?

Trzeba w tym miejscu rozgraniczyć dwa pojęcia: okresowe zatrzymanie prawa jazdy oraz jego dożywotnią utratę. 

Jeśli przekroczony zostanie limit punktów karnych, prawo jazdy będzie odebrane czasowo. Minimalny okres zawieszenia uprawnień do kierowania pojazdami wynosi 3 miesiące, ale może być wydłużony do 6 miesięcy, roku i więcej. Zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego (sygnatura SK 23/21), starosta który odbiera dokument, może to zrobić tylko na kategorię, której dotyczą wykroczenia. Kierowca ma więc prawo do odzyskania wtórnika prawa jazdy z kategoriami, które zakazem nie zostały objęte.

Niemniej jednak, jeśli np. prawo jazdy kategorii B zatrzymano na 6 miesięcy, kierowca nie może w tym czasie kierować pojazdami odpowiednimi dla tej kategorii. Prowadzenie pojazdu po cofnięciu uprawnień jest bowiem przestępstwem, za które grozi nawet kara pozbawienia wolności. Może być też przyczyną dożywotniej utraty prawa jazdy.

 

Dowiedz się więcej o kategoriach prawa jazdy.

 

Inne powody dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów

• jazda pod wpływem alkoholu lub narkotyków i spowodowanie wypadku ze skutkiem śmiertelnym lub rannymi,

• nieudzielenie pomocy poszkodowanym w wyniku spowodowanego wypadku,

• spowodowanie katastrofy w ruchu lądowym,

• recydywa: ponowna jazda w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem innych środków odurzających.

 

Powodem do odebrania prawa jazdy nie jest brak aktualnego przeglądu auta. Warto jednak wiedzieć, że za przegląd samochodu po terminie grożą inne poważne konsekwencje.

 

Zmiany w zasadach umarzania punktów karnych. Jak było kiedyś?

Zgodnie z nowelizacją z 17 września 2022 r., umarzanie punktów karnych następowało po dwóch latach od dnia uprawomocnienia się rozstrzygnięcia lub dnia zapłacenia mandatu. Zlikwidowano też możliwość ich redukcji podczas specjalnych szkoleń. 

Co bardzo ważne dla kierowców, punkty karne otrzymane w okresie od 17 września 2022 r. do 17 września 2023 r. zachowują ważność dwa lata.

 

Utrata prawa jazdy za punkty. Co dalej?

We wrześniu 2023 r. przepisy ponownie uległy zmianie. W mocy pozostał zaostrzony już od stycznia 2022 r. taryfikator mandatów i wyższa liczba punktów karnych przyznawanych za wykroczenia. Ale punkty znowu wygasają po roku, dodatkowo powróciła możliwość ich redukcji na szkoleniach prowadzonych przez WORD. 8-godzinne kursy są dostępne tylko dla doświadczonych kierowców. Kurs redukuje 6 punktów i można z niego skorzystać raz na pół roku. Koszt szkolenia to 1 tys. zł.

Przepisy określają też, że jeśli kierowca otrzyma ponad 24 punkty karne za naruszenie przepisów, wówczas policja wystosuje wniosek o skierowanie go na egzamin państwowy sprawdzający kwalifikacje. Co dzieje się dalej po utracie prawa jazdy za punkty?

• Wniosek kierowany jest do starostwa zgodnego z miejscem zamieszkania kierowcy. 

• Przed przystąpieniem do egzaminu kierowca musi posiadać decyzję o zatrzymaniu uprawnień. 

• W następnej kolejności należy złożyć wniosek o założenie profilu kierowcy. Można to zrobić w Wydziale Komunikacji albo online, przez Elektroniczną Skrzynkę Podawczą PWPW.

• Do wniosku trzeba dołączyć wynik badania lekarskiego lub psychotechnicznego dla kierowców (jeśli kierowca otrzymał skierowanie na takie badania).

• Egzamin umawia się w ośrodku WORD, gdzie zostanie przeprowadzony. Jest on bliźniaczo podobny do egzaminu na prawo jazdy. Składa się z części teoretycznej i praktycznej na placu manewrowym oraz podczas jazdy po mieście.

Jeśli wynik egzaminu będzie pozytywny, kwalifikacje do prowadzenia pojazdu zostaną potwierdzone. Konto punktowe wyzeruje się, a kierowca będzie mógł wrócić za kółko.

Jeśli jednak wynik egzaminu sprawdzającego kwalifikacje będzie negatywny, kierowcy zostaną odebrane wcześniejsze uprawnienia. Oznacza to, że trzeba jeszcze raz zdawać egzamin na prawo jazdy. Czy potrzebny do tego jest wcześniejszy pełny kurs na prawo jazdy, czy nie, jest kwestią sporną wśród specjalistów od prawa transportowego. Najlepiej doprecyzować tę kwestię w Wydziale Komunikacji.

Inaczej wygląda sytuacja w przypadku kierowców, którzy mają prawo jazdy krócej niż rok i ich limit punktów karnych wynosi 20. Wówczas prawo jazdy jest automatycznie odbierane. Aby ponownie móc prowadzić samochód, trzeba przejść całą procedurę ubiegania się o nie od nowa. Oznacza to także ponowne zaliczenie kursu.

 

Kto dostaje punkty karne, gdy samochód jest w leasingu?

Zasada jest prosta: mandat i/lub punkty karne przyznawane są kierującemu pojazdem. Leasing samochodu czy wynajem długoterminowy nie zwalniają z odpowiedzialności i nie dają możliwości uniknięcia kary za przewinienia drogowe. Nawet jeśli właścicielem pojazdu pozostaje wypożyczalnia i to do niej trafi mandat lub zdjęcie z fotoradaru, zostaną one przekierowane do najemcy. Inna opcja: wypożyczalnia wyegzekwuje zwrot należności za grzywnę od klienta.

Na szczęście dla kierowców, decydujących się na wynajem długoterminowy samochodu, bezpieczna jazda to jedyne, o co powinni dbać. Resztą zajmie się Automarket.pl, gdzie nie tylko można znaleźć auto idealnie dopasowane do potrzeb. Co więcej można też wybrać, jakie usługi będą realizowane w cenie najmu. Już w pakiecie Basic zawarte jest ubezpieczenie i koordynacja likwidacji szkód, natomiast pakiet Comfort obejmuje też pełną opieką serwisową, auto zastępcze, a także komplet opon na wymianę.

 

Jak sprawdzić, czy limit punktów karnych jest blisko?

Aby sprawdzić, ile punktów karnych jest na koncie kierowcy, wystarczy udać się do najbliższego komisariatu policji. Funkcjonariusze udzielą takiej informacji, mogą też wystawić urzędowe zaświadczenie o punktach karnych. 

Przypisaną do konta liczbę punktów karnych można też sprawdzić online za pomocą usługi systemu CEPiK 2.0. Potrzebny będzie do tego profil zaufany.